17 mei 2023
Er komt een Europees verbod op bewust toegevoegde microplastics. De lidstaten hebben een voorstel daartoe van REACH verwelkomd. Dat deze microplastics een risico vormen voor het milieu staat nu definitief vast. In het voorstel gaat het onder andere om microplastics in verzorgingsproducten. Het voorstel ligt nu ter goedkeuring bij het Europees Parlement en de Raad van Europa. Plastic Soup Foundation heeft met de campagne Beat the Microbead als eerste ngo dit probleem op de kaart gezet en we zien de nieuwe wetgeving voor het gebruik van microplastics dan ook als een enorme overwinning.
Toch zijn er nog een aantal verbeterpunten op deze wetgeving. Zo wordt er een beperkte definitie van microplastics gehanteerd en is er een veel te lange overgangsperiode opgenomen. We roepen het Europese Parlement en de Raad van Europa op om de voorgestelde regelgeving aan te scherpen.
MICROPLASTICS IN COSMETIA, EEN ONTWERP-FOUT
Plastic Soup Foundation was pas net opgericht in 2011, toen we iets ontdekten wat niet waar kon zijn. In verzorgingsproducten zaten microplastics, als ingrediënt. We kwamen er al snel achter dat het ging om verschillende soorten plastics, die verschillende functies vervulden. Zo kun je goed scrubben met bolletjes plastic of zit er plastic glitter in je lipstick.
Hoe was het in hemelsnaam mogelijk dat producenten bewust microplastics gebruikten in hun producten? Ze wisten natuurlijk dat die na gebruik wegspoelen en via het riool uiteindelijk in het milieu terechtkomen. Het antwoord was óók schokkend. Er was geen wet die het verbood, plastic toevoegen aan cosmetica voldeed ‘gewoon’ aan de regels. Goedkope microplastics verdrongen alternatieven van natuurlijke oorsprong (denk aan zoutkristallen om mee te scrubben) van de markt.
CAMPAGNE BEAT THE MICROBEAD
De industrie gebruikte toen veelvuldig het woord microbead voor de scrubdeeltjes van plastic. Een naam voor de campagne was snel gevonden: Beat the Microbead. De campagne begon met een filmpje met Charles Moore, de Amerikaanse onderzoeker en zeekapitein die als eerste over de ‘plasticsoep’ schreef. Naast deze meer ludieke actie smeedden we een coalitie van ngo’s, tot we er ongeveer honderd hadden over de hele wereld. De belangrijkste eis was een verbod op het gebruik van alle opzettelijk toegevoegde microplastics in producten. Al snel hadden we een app waarmee consumenten labels van verzorgingsproducten kunnen scannen en direct zagen of die producten microplastics bevatten. Ook kwam er een speciale website.
UNILEVER GING OM, MAAR NIET HELEMAAL
Hoe breder de coalitie werd, des te moeilijker kregen multinationale ondernemingen het om te doen alsof er niets aan de hand was. Na een ‘twitter-bombardement’ op Unilever in 2012 kondigde het bedrijf als eerste multinational aan om geen microbeads van plastic meer te gebruiken. Maar daar school een adder onder het gras. Er werden naast de scrubdeeltjes nog veel andere microplastics gebruikt. De bedrijven buitten handig het woord ‘microbead’ uit, terwijl andere microplastics niet uit de producten werden gehaald.
KAMERVRAGEN DOOR VROUWELIJKE KAMERLEDEN
In die tijd waren er drie vrouwen in de Tweede Kamer die samen het verschil maakten. In moties en Kamervragen stelden Manon Fokke (PvdA), Agnes Mulder (CDA) en Carla Dik-Faber (ChristenUnie) de microplastics ter discussie en vroegen de regering om actie. Je laat je kinderen toch niet hun tanden poetsen of haar wassen met plastic? En het hielp. In 2014 verklaarde de regering, samen met enkele andere landen, zich voorstander van een Europees verbod.
DEFINITIEKWESTIES
Een verbod was volgens de industrie helemaal niet nodig. Ze beloofden namelijk al de microbeads uit hun producten te halen. Zo werd publiek en politiek op het verkeerde been gezet. Het ging natuurlijk om alle microplastics. In 2016 kondigde de Europese Commissie aan beleid te gaan voeren op microplastics en liet ze het onderwerp in kaart brengen. Uiteindelijk brachten twee commissies in REACH (RAC en SEAC) hun advies uit. Dat mondde uit in een voorstel dat nu aan het Europees Parlement en de Raad van Europa is voorgelegd.
Tijdens dit proces ging het om de vraag wat er precies onder het verbod zou vallen. Wat is eigenlijk een microplastic? Heeft die bijvoorbeeld een ondergrens, zodat niet meetbare deeltjes er ook onder vallen? Vallen deeltjes die oplossen in water, en dus geen vaste substantie zijn, er onder?
DATABESTAND BEAT THE MICROBEAD
Al vroeg in de campagne werd een app ontwikkeld waarmee je labels kunt scannen en direct ziet of een verzorgingsproduct microplastics bevat. Dat leverde veel data op. In 2022 verscheen ons rapport Plastic: The Hidden Beauty Ingredient en voerden we de ‘Dare to Care’-campagne. Van de onderzochte producten, meer dan zevenduizend, bleek 87% microplastics te bevatten. Daarbij gaat het om alle synthetische polymeren, dus ongeacht of deze in vaste, vloeibare, semi-vloeibare of wateroplosbare vorm zijn toegevoegd.
MICROPLASTICS EN GEZONDHEID
De afgelopen jaren heeft de campagne er een dimensie bijgekregen. Microplastics vervuilen niet alleen het milieu, maar bedreigen ook de gezondheid. Ze dringen namelijk het menselijk lichaam binnen. Er verschenen steeds meer verontrustende onderzoeken naar (mogelijke) schadelijke effecten. Plastic Soup Foundation organiseerde meerdere Plastic Health Summits, waarmee ze wetenschappers een podium gaf om de resultaten van hun onderzoek te presenteren en wereldkundig te maken. In een recente publicatie van de ngo Center for International Environmental Law, toepasselijk Breathing Plastic genoemd, worden de gevolgen van microplastics in de lucht op de gezondheid helder uiteengezet.
KANTTEKENINGEN NIEUWE EUROPESE WET
Na jaren komt er een Europese wet die het gebruik van bewust toegevoegde microplastics regelt. In de Verenigde Staten is die er al sinds 2015, hoewel die erg beperkt is. Het probleem van de voorgestelde Europese wet is tweeledig. Veel synthetische polymeren, zoals vloeibare, oplosbare en biologisch afbreekbare polymeren vallen er niet onder. En de industrie krijgt lange overgangsperiodes om producten aan te passen. Pas over zes jaar komt er een verplichte melding op producten die dan nog microplastics bevatten. Afgezien van vermelding op de ingrediëntenlijst moet er dan op het etiket ‘bevat microplastics’ staan.
KIES VOOR ZERO PLASTICS INSIDE
Een groeiend aantal bedrijven laten zien dat plasticvrije cosmetica- en verzorgingsproducten allang kan. Deze bedrijven voeren het door Plastic Soup Foundation geïntroduceerd “Zero Plastics Inside” label. Voorwaarde om het “Zero Plastic Inside” te mogen voeren, is, kort gezegd, de verklaring dat geen van hun producten microplastics bevatten. Geen van de grote multinationale ondernemingen zoals Unilever, L’Oréal of Procter & Gamble, heeft dit ooit willen verklaren.
Misschien ben je ook geïnteresseerd in:
Gemengde gevoelens over concept-wetsvoorstel microplastics
Beat the Microbeat-campagne bepleit verbod in REACH op microplastics
Bijna 9 op de 10 producten van grote cosmeticabedrijven bevatten microplastics
