12 februari 2021
Voor 2025 beloven de Nederlandse supermarkten 20% minder plastic verpakkingsmateriaal te gebruiken ten opzichte van 2017. We zouden volgens deze belofte nu, in 2021, op ongeveer 10% reductie moeten uitkomen. Wie in een willekeurige supermarkt om zich heen kijkt, krijgt echter niet de indruk dat er al wezenlijk minder in plastic verpakt wordt. Hoe kan dat?
Voor de derde keer analyseerde het Environmental Investigation Agency (EIA) samen met Greenpeace de situatie in het Verenigd Koninkrijk om te zien wat de Britse supermarkten doen tegen plasticvervuiling. Bedroevend weinig, blijkt uit het rapport Checking Out on Plastics III.
We kunnen er veel van leren, ook voor Nederland.
ALLEEN BIJ HUISMERKEN EEN LICHTE VERBETERING
In het Verenigd Koninkrijk waren de tien grootste supermarktketens in 2019 verantwoordelijk voor bijna 900.000 ton aan plastic verpakkingen. Ten opzichte van 2018 is dat een vermindering van slechts 1,6%, maar ten opzichte van 2017 blijkt het zelfs te gaan om een stijging van 1,2%. De hoeveelheid verpakkingsplastic is in dit land de afgelopen jaren per saldo dus nauwelijks veranderd, terwijl ook daar de supermarkten reductiedoelstellingen beogen.
Eén opmerkelijke bevinding in het Britse rapport is het verschil tussen huismerken en A-merken. Initiatieven tot vermindering van plastic verpakkingen hebben vrijwel uitsluitend betrekking op de eigen merken van supermarktketens. Er worden geen harde afspraken gemaakt met de A-merken, zoals Coca-Cola, Nestlé of Unilever.
Veel van de initiatieven, waaronder lichtere verpakkingen, reduceren weliswaar de hoeveelheid plastic, maar zijn geen oplossing voor de plasticvervuiling.
SUPERMARKTEN MAKEN GEEN VUIST
De afspraak lijkt in beton gegoten: in 2025 ligt er 20% minder verpakkingsmateriaal in de Nederlandse supermarkten. De 20%-reductie staat in het Plastic Pact, dat mede door supermarktketens is ondertekend, maar betreft een afspraak op basis van vrijwilligheid.
Het percentage staat ook in het Brancheplan Duurzaam Verpakken 2019-2022. Dit plan werd in april 2019 opgesteld door het Centraal Bureau Levensmiddelen (CBL). Je moet echter de kleine lettertjes lezen en het jargon beheersen om te begrijpen dat ook in Nederland de doelstelling feitelijk alleen de eigen merken betreft.
De afspraken binnen de keten hebben nauwelijks betrekking op absolute reductie van plastic verpakkingen. Het gaat er meer over dat alle verpakkingen 100% recyclebaar worden en dat er vervolgens meer recyclaat gebruikt wordt in de verpakkingen.
GEEN NULMETING
De afspraak is 20% reductie van plastic verpakkingen in kilo’s ten opzichte van 2017. Maar wie weet precies over welke aantallen we het hebben in dat jaar? Het Brancheplan Duurzaam Verpakken 2019-2022 werd beoordeeld door een College van Onafhankelijke Experts. Het College maakte zich zorgen over de nulmeting: ‘Het College signaleert dat voor het doel van gewichtsreductie een nulmeting essentieel is. Dit komt momenteel onvoldoende terug in het plan (…)’.
Ook het Plastic Pact gaat uit van een nulmeting voor het jaar 2017. Het RIVM kreeg de opdracht de gegevens te verzamelen. De conclusie in het rapport Plastic Pact Nederland: de Monitor Nulmeting (2017-1018) uit 2019 was dat er echter te weinig data beschikbaar zijn om de voortgang van het Plastic Pact te kunnen meten. Slechts 40% van de deelnemende bedrijven leverde data aan.
De nulmeting is kortom mislukt en dat betekent dat het onmogelijk is om te beoordelen of het gestelde reductiedoel gehaald wordt.
MULTINATIONALS KUNNEN AFSPRAKEN NIET WAARMAKEN
Ondertussen blijken de afspraken over recycling en recyclaat ook moeilijk te halen. Nederlandse multinationals die de supermarkten met hun producten vullen, dekken zich alvast in en klagen in een rapport dat onlangs werd aangeboden aan eurocommissaris Frans Timmermans over een gebrek aan goede kwaliteit gerecycled plastic. Want ‘als je gaat recyclen gaat de kwaliteit meestal omlaag’, aldus Unilever-topvrouw De Haan bij de presentatie. Zij pleitte voor een systeemverandering in de keten waarbij de partijen beter gaan samenwerken.
SYSTEEMVERANDERING IS ONONTBEERLIJK
De samenstellers van het Britse rapport pleiten óók voor systeemverandering, maar dan een die echt gericht is op vermindering van plasticvervuiling. Enkele van hun aanbevelingen, die ook de Nederlandse supermarkten gezamenlijk zouden moeten omarmen, zijn:
- Reductiedoelstellingen voor eigen merken én A-merken
- 50% absolute reductie in 2025 ten opzichte van 2019
- Introduceer een doelstelling voor hergebruik; 25% van de verpakkingen is herbruikbaar in 2025
- Richt je op herbruikbare verpakkingen
- Richt je op verpakkingsvrije producten en op hervulbare (refill) producten
- Vermijd schijnoplossingen (zoals lichtere verpakkingen of verpakkingen van bio-based plastic).
- Wees transparant over voortgang en laat onafhankelijke audits uitvoeren.
Misschien ben je ook geïnteresseerd in:
